Η Shell ‘Απολογείται’ για Πρόκληση Παγκόσμιας Περιβαλλοντικής Καταστροφής

Η SHELL ‘ΑΠΟΛΟΓΕΙΤΑΙ’ ΓΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΣΕ «ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ» ΤΟΥ ΕΤΗΣΙΟΥ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ – ΝΕΑ ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ 12 ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

Κατά τη διάρκεια της Ετήσιας Γενικής Συνέλευσης της Shell, η οποία πραγματοποιείται σήμερα στη Χάγη, το Διεθνές Δίκτυο Φίλοι της Γης παρουσίασε μία «παραπλανητική έκδοση» [i] του ετήσιου απολογισμού της Shell για το 2010. Σύμφωνα με αυτήν την «παραπλανητική έκδοση», η οποία διαμοιράστηκε μεταξύ των μετόχων της, η Shell ‘παραδέχεται’ ότι οι παγκόσμιες δραστηριότητες παραγωγής πετρελαίου, φυσικού αερίου και βιοκαυσίμων της επιχείρησης «προκαλούν μία τεράστια ανεπιθύμητη και άσκοπη καταστροφή». Η επιχείρηση δηλώνει επίσης ότι η Shell «έχει μάθει από τα λάθη της» και δεσμεύεται να αναλάβει «την αντικειμενική ευθύνη που της αναλογεί για να αποτρέψει και να μετριάσει το κόστος των δραστηριοτήτων της για το περιβάλλον και τους επηρεαζόμενους ανθρώπους».

Η παραπλανητική έκδοση που δημοσιεύτηκε σήμερα από το Διεθνές Δίκτυο Φίλοι της Γης αναδεικνύει 12 υποθέσεις από 5 διαφορετικές ηπείρους. Αποκαλύπτει τις κλιματικές και άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των επιχειρήσεων εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου της Shell, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει την εμπλοκή της Shell σε υποθέσεις παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εργατικής νομοθεσίας, όπως για παράδειγμα την περίπτωση της κοινοπραξίας μεταξύ της Shell και της Βραζιλιάνικης εταιρείας παραγωγής βιοκαυσίμων Cosan S.A., η οποία συνδέθηκε στο παρελθόν με υποθέσεις δουλεμπορίου και παραβίασης εργατικών δικαιωμάτων. Επιπλέον, η έκθεση περιλαμβάνει υποθέσεις διαφθοράς και ανάμιξης σε πολιτικά ζητήματα με αποκλειστικό στόχο τη διασφάλιση των επιχειρηματικών κερδών της. Η έκδοση του δαίμονα του τυπογραφείου, η οποία θα πρέπει να αφυπνίσει τους μετόχους και το διοικητικό συμβούλιο της Shell, υποστηρίζεται από μία εμπεριστατωμένη έκθεση σχετικά με 12 διαφορετικές υποθέσεις, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τις κατηγορίες πρόκλησης ρύπανσης σε επίπεδα που καθίστανται απειλητικά για ανθρώπινες ζωές, δωροδοκίας, δουλεμπορίου και παραβίασης εθνικών και διεθνών νομοθεσιών.

Ο Paul de Clerck, συντονιστής της εκστρατείας για επιχειρηματική λογοδοσία του Διεθνούς Δικτύου Φίλοι της Γης, ανέφερε: «Αναμένουμε ότι οι υποσχέσεις στην παραπλανητική τυπογραφική εκδοχή του ετήσιου απολογισμού της Shell που έχουμε εκδώσει θα υλοποιηθούν. Η Shell έχει πλήρη επίγνωση της καταστροφής που προκαλεί στο περιβάλλον και των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των τοπικών κοινοτήτων στις οποίες εμπλέκεται. Θέλουμε να δούμε την επιχείρηση να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για να αποκαταστήσει αυτήν την καταστροφή και να αποτρέψει μελλοντικές νομικές παραβιάσεις».

Στη σημερινή παρουσίαση της «παραπλανητικής έκδοσης» του ετήσιου απολογισμού στους μετόχους και το διοικητικό συμβούλιο της Shell παρευρέθηκαν εκπρόσωποι διαφόρων κοινοτήτων που επηρεάζονται από τις νομικές παραβιάσεις της Shell.  

Ο Eric Dooh, ένας Νιγηριανός αγρότης που προσφεύγει σε δικαστήριο της Ολλανδίας εναντίον της Shell, [ii] λόγω της άρνησης της να καθαρίσει τις πετρελαιοκηλίδες στη λίμνη εκτροφής ψαριών και την καλλιεργούμενη γη που κατέχει, ανέφερε: «Οι διαρροές από αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου της Shell προκαλούν σοβαρότατη ρύπανση των υδάτινων αποθεμάτων και της αγροτικής γης στην κοινότητα μας. Θέλουμε να δούμε τη Shell να αποκαθιστά τη ρύπανση, έτσι ώστε να μπορέσουμε να αρχίσουμε να ψαρεύουμε και να καλλιεργούμε ξανά».

Ο Lionel Lepine, ο οποίος εκπροσωπεί τη φυλή των ιθαγενών Athabasca Chipewyan στον Καναδά, δήλωσε: «Οι δραστηριότητες εξόρυξης σχιστόλιθου πετρελαίου της Shell καταστρέφουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής μας. Καταστρέφουν τον αέρα που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε, τη γη που καλλιεργούμε, καθώς επίσης και τα θεραπευτικά φυτά, τα πουλιά, τα ψάρια και τα ζώα που αποτελούν τα μέσα βιοπορισμού μας». Παράλληλα, ο κ. Lepine επισήμανε: «το αποτύπωμα της Shell στη γη μας θα έχει πολύ-γενεαλογικές επιπτώσεις στα αγέννητα παιδιά μας, ενώ παράλληλα παραβιάζονται τα ιθαγενικά δικαιώματα μας και τα δικαιώματα της ιερής για εμάς Μητέρας Γης. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην ετήσια γενική συνέλευση της Shell, για να την προειδοποιήσουμε ότι σκοπεύουμε να θέσουμε τέλος στα σχέδια της».

Ο Κλείτος Παπαστυλιανού, υπεύθυνος της εκστρατείας για κλιματική δικαιοσύνη και επιχειρηματική λογοδοσία της τοπικής περιβαλλοντικής οργάνωσης Φίλοι της Γης Κύπρου, δήλωσε ότι «η μελέτη περίπτωσης της Shell δεν αναδεικνύει απλά την επιχειρηματική ασυδοσία ενός πολυεθνικού πετρελαϊκού κολοσσού, αλλά πάνω απ’ όλα καταδεικνύει τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες της εξάρτησης μας από τα ορυκτά καύσιμα: την καταστροφή σπάνιων οικοσυστημάτων, την αποψίλωση των αρχέγονων δασών, τη ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, την καταλήστευση των φυσικών πόρων, την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, την απώλεια των βιώσιμων μεθόδων βιοπορισμού, την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την περιθωριοποίηση των ιθαγενών πληθυσμών, τη στρατιωτικοποίηση ευαίσθητων περιοχών, την υπονόμευση δημοκρατικών καθεστώτων, την πρόκληση βίαιων κοινωνικών συγκρούσεων και το ξέσπασμα ένοπλων ταραχών. Οφείλουμε να θέσουμε τέλος στην εξάρτηση μας από τα ορυκτά καύσιμα – το πετρέλαιο, τον άνθρακα και το φυσικό αέριο – εάν πραγματικά θέλουμε να διασφαλίσουμε περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική δικαιοσύνη!» [iii]

Το Διεθνές Δίκτυο Φίλοι της Γης απαιτεί από τη Shell:

Ø      Να αποκαταστήσει τη ρύπανση που έχει προκαλέσει και να αποζημιώσει τα θύματα των δραστηριοτήτων της ·

Ø      Να βελτιώσει τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων της για να αποτρέψει το ενδεχόμενο πρόκλησης επιπλέον ρύπανσης ·

Ø      Να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα των δραστηριοτήτων της ·

Ø      Να τερματίσει όλες τις δραστηριότητες της που συνιστούν απειλή στα αποθέματα νερού, στην ανθρώπινη υγεία, στην καλλιεργούμενη γη και στη βιοποικιλότητα, όπως για παράδειγμα η υψηλής έντασης καύση αερίου, η εξόρυξη καυσίμων σχιστόλιθου πετρελαίου, καθώς επίσης και η υποθαλάσσια εξόρυξη πετρελαίου στην Αρκτική και σε μεγάλα βάθη ·

Ø      Να σταματήσει να παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και να αποζημιώσει τις τοπικές κοινότητες και τις φυλές ιθαγενών που επηρεάζονται από τις δραστηριότητες της.

---

[[i]]             Η παραπλανητική έκδοση του ετήσιου απολογισμού της Shell, είναι διαθέσιμη μέσω της ιστοσελίδας: < http://milieudefensie.nl/publicaties/rapporten/erratum-to-annual-report >.

               

[[ii]]            Στις 19 Μαΐου, ο Eric Dooh θα αντιμετωπίσει για πρώτη φορά τη Shell σε δικαστήριο, κατά τη διάρκεια μίας ακροαματικής διαδικασίας στη Χάγη. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συγκεκριμένη δικαστική υπόθεση και για την εξέλιξη της ακροαματικής διαδικασίας στις 19 Μαΐου, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: < http://www.milieudefensie.nl/english/shellinnigeria >.

               

[[iii]]           Για μία εμπεριστατωμένη ανάλυση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων των βιομηχανιών ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου), βλ. Φίλοι της Γης Κύπρου (Νοέμβριος 2010). The Struggle for Economic and Climate Justice: Rules for Business, Rights for People!  Πρόσβαση μέσω της ιστοσελίδας: < http://foecyprus.weebly.com/uploads/4/1/1/1/411132/11-2010_-_r_-_the_struggle_for_economic_and_climate_justice.pdf >.

Διοργάνωση ποδηλασίας για τον τερματισμό της περιοδείας του μονοπατιού Ε4!

Η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης Κύπρου, με την επικοινωνιακή υποστήριξη του Επίτροπου Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Χαράλαμπου Θεοπέμπτου, διοργανώνει μία εκδήλωση ποδηλασίας το Σάββατο, 14 Μαΐου, στις 10:00. Η ποδηλασία, η οποία θα καλύψει μία απόσταση 20 χιλιομέτρων και διοργανώνεται σε συνεργασία με την Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδηλασίας, θα έχει ως αφετηρία το Δασικό Σταθμό Δεκέλειας και θα καταλήξει στο νέο Διεθνές Αεροδρόμιο της Λάρνακας, όπου και θα τερματιστεί η περιοδεία του Κυπριακού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4.

Η διοργάνωση της περιοδείας εντάσσεται στο πλαίσιο μίας νέας εκστρατείας δημόσιας ενημέρωσης και άσκησης πολιτικής πίεσης που προωθεί η περιβαλλοντική οργάνωση Φίλοι της Γης, η οποία αποσκοπεί στην κοινωνική ανάδειξη και περιβαλλοντική προστασία του Κυπριακού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4. Ειδικότερα, οι βασικοί στόχοι της εκστρατείας που διοργανώνουν οι Φίλοι της Γης είναι:

ü                  Αφενός, η ανάδειξη του Κυπριακού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4, τόσο στην Κύπρο, όσο και στο εξωτερικό, για σκοπούς άθλησης και αναψυχής, αγροτουρισμού και οικοτουρισμού, καθώς επίσης και προώθησης της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενίσχυσης της περιβαλλοντικής συνείδησης ·

ü                  Αφετέρου, η καταγραφή των σημαντικότερων περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Κυπριακό Τμήμα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4 και η άσκηση εντονότερης πολιτικής πίεσης για την αντιμετώπιση και επίλυση τους, με στόχο τη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς του νησιού.

Κατά τη διάρκεια της περιοδείας του Κυπριακού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4, συνολικού μήκους 580 χιλιομέτρων, μια εξειδικευμένη ομάδα από μέλη της περιβαλλοντικής οργάνωσης Φίλοι της Γης, η οποία αποτελείται από διάφορες ειδικότητες (περιβαλλοντολόγους, δασοπόνους, τοπογράφους, φωτογράφους και εικονολήπτες, κτλ), θα καταγράψει και θα ψηφιοποιήσει τη διαδρομή του μονοπατιού, συμβάλλοντας έτσι στην παροχή των απαραίτητων πληροφοριών προς τους Κύπριους και ξένους τουρίστες που ενδιαφέρονται να το εξερευνήσουν.

Η οργανωμένη πεζοπορία και ποδηλασία κατά μήκος ολόκληρου του φυσικού μονοπατιού διεξάγεται μεταξύ 25 Απριλίου και 14 Μαΐου 2011. Η περιοδεία έχει ξεκινήσει από το Διεθνές Αεροδρόμιο της Πάφου και θα καταλήξει στο νέο Διεθνές Αεροδρόμιο της Λάρνακας, διασχίζοντας στο ενδιάμεσο τις επαρχίες Λευκωσίας, Λεμεσού και Αμμοχώστου. Η τριμελής ομάδα εθελοντών διανυκτερεύει σε παραδοσιακά αγροτουριστικά καταλύματα, στο ξενώνα και σε κατασκηνωτικούς χώρους του Τμήματος Δασών, καθώς επίσης και μικρές ξενοδοχειακές μονάδες που βρίσκονται κατά μήκος της διαδρομής.

Η περιοδεία του Κυπριακού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4 φέρει την οικονομική υποστήριξη του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού, της Κυπριακής Εταιρείας Αγροτουρισμού και του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου.

Για να λάβετε περισσότερες πληροφορίες για την εκστρατεία, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: http://foecyprus.weebly.com/e4.html.

Ανοιξιάτικη περιοδεία προστασίας πουλιών 2011

Σχεδόν 2,800 παγίδες κατασχέθηκαν ή καταστράφηκαν, δεκάδες τοποθεσίες παγίδευσης υποδείχθηκαν στις αρμόδιες νομικές αρχές και περισσότερα από 100 πουλιά απελευθερώθηκαν – Οι παγιδευτές πουλιών δεν φαίνεται να ανησυχούν ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο ποινικής δίωξης τους.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Committee Against Bird Slaughter (CABS) και Φίλοι της Γης Κύπρου, σε συνεργασία με τις αρμόδιες νομικές αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, πραγματοποίησαν μία μεγάλης κλίμακας εκστρατεία ενάντια στη λαθροθηρία αμπελοπουλιών, από τις 13 μέχρι τις 25 Απριλίου 2011.  Η ‘Ανοιξιάτικη Περιοδεία Προστασίας Πουλιών 2011’, μία ευρείας κλίμακας έρευνα πεδίου και εκστρατεία πάταξης της λαθροθηρίας ταυτόχρονα, επικεντρώθηκε στις επαρχίες Λάρνακας και Αμμοχώστου. Συνολικά, 13 πτηνολόγοι, περιβαλλοντολόγοι και περιβαλλοντιστές από την Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Γερμανία συμμετείχαν στην περιοδεία.

Η περιοδεία είχε δύο βασικούς στόχους:

Ø      Τη συλλογή δεδομένων για την αξιολόγηση του πραγματικού αντίκτυπου της μη-επιλεκτικής παγίδευσης και θανάτωσης πουλιών – κυρίως των ξόβεργων, διχτυών και ηλεκτρονικών ηχοπαραγωγικών μηχανών – στους πληθυσμούς των άγριων πτηνών ·

Ø      Τον εντοπισμό και την αναφορά στις αρμόδιες νομικές αρχές όσο το δυνατόν περισσότερων τοποθεσιών παγίδευσης, καθώς επίσης και την κατάσχεση των μέσων παγίδευσης για τη διασφάλιση ενός ασφαλέστερου αποδημητικού περάσματος για τα πουλιά.

Η ‘Ανοιξιάτικη Περιοδεία Προστασίας Πουλιών 2011’ πραγματοποιήθηκε υπό την πλήρη ενημέρωση και σε στενή συνεργασία με όλες τις αρμόδιες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. [i] Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις Committee Against Bird Slaughter και Φίλοι της Γης Κύπρου, συνολικά κατασχέθηκαν ή καταστράφηκαν 2,789 ξόβεργα, 11 δίχτυα και 8 ηλεκτρονικές ηχομιμητικές συσκευές, ενώ 37 τοποθεσίες παγίδευσης υποδείχθηκαν στις αρμόδιες νομικές αρχές. Οι αρχές συνέλαβαν 2 λαθροθήρες, οι οποίοι πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω στις τοποθεσίες παγίδευσης πουλιών.

Επιπλέον, οι δύο οργανώσεις αναφέρουν ότι συνολικά 103 πουλιά απελευθερώθηκαν από τους μηχανισμούς παγίδευσης, ενώ άλλα 37 βρέθηκαν νεκρά. Πέρα από αμπελοπούλια, αρκετά άλλα είδη πουλιών με ειδικό καθεστώς προστασίας, όπως για παράδειγμα στραβολαίμηδες, δακκανούρες, σταχτομυγοχάφτες και κοτσινονούρηδες, βρέθηκαν παγιδευμένα σε ξόβεργα και σε δίχτυα.

Ο Alexander Heyd, Γενικός Γραμματέας της Committee Against Bird Slaughter, σημειώνει: «Παρότι η Κύπρος θεωρείται μία ‘περιοχή με υψηλή βιοποικιλότητα’ και με ιδιαίτερα πλούσια πτηνοπανίδα, σχεδόν το 1/3 των ειδών των πουλιών που συναντώνται στο νησί επηρεάζονται, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, από την παγίδευση με ξόβεργα και δίχτυα. Επιπλέον, οι πληθυσμοί περισσότερων από τα μισά είδη που επηρεάζονται βρίσκονται σε μείωση, ενώ αρκετά από αυτά αντιμετωπίζουν ήδη τον κίνδυνο της εξαφάνισης». [ii]

Εν αντιθέσει με προηγούμενες περιοδείες, αυτήν τη φορά δεν ασκήθηκε άμεση σωματική βία ενάντια στους πτηνολόγους και τους περιβαλλοντιστές. Παρόλα αυτά, είναι εμφανές ότι οι παγιδευτές πουλιών δεν φαίνεται να ανησυχούν ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο ποινικής δίωξης τους. Κατ’ επανάληψη απείλησαν και εξύβρισαν τους πτηνολόγους και τους περιβαλλοντιστές, κάποιες φορές μάλιστα μπροστά από τους λειτουργούς των αρμόδιων νομικών υπηρεσιών, οι οποίοι προέβαιναν στην κατάσχεση μηχανισμών παγίδευσης και στην εκκαθάριση σημείων παγίδευσης. Οι λεκτικές επιθέσεις ήταν ακόμη πιο συχνές, όταν οι πτηνολόγοι και οι περιβαλλοντιστές κινούνταν με τα πόδια διαμέσου υπαίθριων περιοχών, αγροτικών χωματόδρομων, εθνικών δασικών πάρκων και περιοχών προστασίας του δικτύου ‘Φύση 2000’.

«Η ευρύτατη εξάπλωση των μηχανισμών παγίδευσης, η άρνηση αναγνώρισης της παρανομίας που διαπράττεται από την πλειοψηφία των παγιδευτών, καθώς επίσης και η προσβλητική και βίαιη συμπεριφορά που επιδεικνύουν οι λαθροθήρες, καταδεικνύουν ότι τα μέτρα που εφαρμόζονται μέχρι στιγμής από τις αρμόδιες αρχές με στόχο την αντιμετώπιση της μη-επιλεκτικής παγίδευσης και θανάτωσης πουλιών δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά», δηλώνει ο Κλείτος Παπαστυλιανού, υπεύθυνος της εκστρατείας για τη βιοποικιλότητα και τα περιβαλλοντικά δικαιώματα της περιβαλλοντικής οργάνωσης Φίλοι της Γης Κύπρου.

Ως αποτέλεσμα, η Committee Against Bird Slaughter και οι Φίλοι της Γης Κύπρου απαιτούν την άμεση ανάληψη των ακόλουθων μέτρων:

Ø      Πλήρης εφαρμογή της Κυπριακής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τη λαθροθηρία και την προστασία των άγριων πτηνών ·

Ø      Αυστηρή πολιτική «μηδενικής ανοχής» ενάντια σε όλους τους λαθροθήρες, από τους μικρούς παγιδευτές πουλιών έως τις εγκληματικές συμμορίες λαθροθηρίας και τα εστιατόρια που σερβίρουν παράνομα αμπελοπούλια ·

Ø      Παροχή πολιτικής υποστήριξης και διασφάλιση επαρκούς στελέχωσης των αρμόδιων αρχών, κυρίως του Ταμείου Θήρας και του Κλιμακίου Πάταξης Λαθροθηρίας της Κυπριακής Αστυνομίας ·

Ø      Δυναμική, αποφασιστική και συστηματική πάταξη της λαθροθηρίας στο πεδίο από τις προαναφερθείσες αρμόδιες αρχές.

---

[i]            Αυτές περιλαμβάνουν το Υπουργείο Εσωτερικών και το Ταμείο Θήρας, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, το Αρχηγείο της Κυπριακής Αστυνομίας και το Κλιμάκιο Πάταξης Λαθροθηρίας, τις Επαρχιακές Αστυνομικές Διευθύνσεις και τους Τοπικούς Αστυνομικούς Σταθμούς, τη Διοίκηση και την Αστυνομία των Βρετανικών Βάσεων, το Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, το Τμήμα Περιβάλλοντος και τον Επίτροπο Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

[ii]           Committee Against Bird Slaughter (CABS) & Friends of the Earth Cyprus. Species Affected by Trapping with Limesticks and Mistnets and their Conservation Status. Βόννη, Γερμανία και Λεμεσός, Κύπρος: Μάιος 2011. Πρόσβαση μέσω της ιστοσελίδας: < http://foecyprus.weebly.com/uploads/4/1/1/1/411132/03-05-11_-_species_affected__conservation_status_-_cabs__foecy.pdf >.